Phân tích chi tiết "Sóng" Xuân Quỳnh hay nhất

Hãy phân tích chi tiết bài thơ"Sóng" của tác giả Xuân Quỳnh.

Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ tiêu biểu nhất với một tâm hồn đầy nữ tín, dịu dàng và đằm thắm của thơ ca Việt Nam hiện đại. Bà còn được mệnh danh là “Nữ hoàng của thi ca tình yêu”. Thơ của bà là tiếng nói nhân hậu, sự thủy chung, giàu trực cảm và da diết khát vọng hạnh phúc đời thường. Sóng là bài thơ được viết năm 1967 nhân chuyến đi thực tế ở biển Diêm Điền tỉnh Thái Bình. Sau đó bài thơ này được in trong tập Hoa dọc chiến hào. Sóng là bài thơ tiêu biểu, nổi bật nhất cho phong cách thơ tình yêu của Xuân Quỳnh.

Sóng là một hình tượng động, bất biến cũng giống như “Tình yêu muôn thuở/Có bao giờ đứng yên”. Vì vậy cho nên hình ảnh con sóng được các nhà thơ chọn làm thi liệu để biểu tượng cho tình yêu. Nếu Xuân Diệu mượn hình ảnh sóng để biểu tượng cho tình yêu của anh:

“Anh xin làm sóng biếc

Hôn mãi cát vàng em

Hôn thật khẽ thật êm

Hôn êm đềm mãi mãi

Đã hôn rồi hôn lại

Cho đến nát cả trời

Anh mới thôi dào dạt”.

 

Thì Xuân Quỳnh lại mượn sóng để biểu tượng cho những cung bậc cảm xúc của người con gái trong tình yêu với nhiều khao khát và biến động. Hai hình ảnh “sóng” và “em” luôn song hành sánh cặp với nhau. Sóng là em mà em cũng chính là sóng. Sóng và em như hòa quyện vào nhau, có lúc khiến ta không nhận ra được đâu là em mà đâu là sóng; nhưng có lúc lại tách ra, soi chiếu vào nhau và tôn lên những vẻ đẹp vừa đa dạng lại vừa phong phú.

Hình ảnh sóng trước hết được gợi ra từ âm hưởng dào dạt và nhịp nhàng của bài thơ. Với thể thơ năm chữ đã tạo ra những nhịp điệu của sóng. Cả bài thơ là một đại dương bao la, mỗi khổ thơ là một con sóng lớn và mỗi câu thơ lại là một con sóng nhỏ. Tất cả đã tạo lên một âm hưởng mênh mang, dào dạt của những con sóng lòng với nhiều cung bậc:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

 

Hai câu thơ đầu với nghệ thuật tương phản: “Dữ dội – dịu êm”, “Ồn ào – lặng lẽ” đã làm hiện lên một vẻ đẹp của những con sóng biển ngàn đời đối cực nhau. Những khi biển động, bão tố phong ba thì biển trở lên dữ dội, ồn ào còn những giây phút sóng gió đã đi qua biển lại hiền hòa trở về dịu êm và lặng lẽ. Xuân Quỳnh đã rất khéo léo khi mượn nhịp sóng để nói lên nhịp lòng của chính mình trong một tâm trạng bùng cháy với ngọn lửa mãnh liệt của tình yêu, không chịu yên định, phẳng lặng mà đầy biến động, khao khát “Vì tình yêu muôn thuở/ Có bao giờ đứng yên”. Đúng như vậy, tình yêu của người con gái nào có bao giờ đứng yên bởi có lúc họ yêu rất dữ dội, yêu mãnh liệt, yêu hết mình với những nhớ nhung mà “cả trong mơ còn thức”, đôi khi lại ghen tuông giận hờn vô cớ:

“Nếu phải cách xa nhau

Biển chỉ còn sóng gió

Nếu phải cách xa anh

Em chỉ còn bão tố

(Trích Thuyền và Biển)”

Nhưng cũng có lúc người con gái ấy lại thu mình trở về với chất nữ tính đáng yêu dịu dàng, họ lặng lẽ ngắm soi mình và lặng im chiêm nghiệm:

“Có những tình yêu không thể nói bằng lời

Chỉ hiểu nhau qua từng ánh mắt

Nhưng đó là tình yêu bền vững nhất

Bởi thứ ồn ào là thứ dễ lãng quên

(Đinh Thu Hiền)”

Sóng của Xuân Quỳnh chính là tiếng nói tâm hồn của một thiếu nữ đang trong độ tuổi hai mươi, tiếng nói của một trái tim chân thành và đầy đam mê, luôn rực cháy chất trẻ trung mãnh liệt, khao khát được sống và yêu hết mình. Chính vì thế cho nên:

“Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

 

Ba hình ảnh sông, sóng, bể như là những chi tiết bổ sung, hỗ trợ cho nhau: sông và bể đã làm lên đời sóng, những sóng chỉ thực sự có đời sống riêng khi ra với biển khơi mênh mang rộng lớn. Mạch sóng mạnh mẽ, dứt khoát như bứt phá cái không gian chật hẹp để khát khao một không gian lớn lao hơn. Hành trình tìm ra tận bể chất chứa một sức sống tiềm tàng, bền bỉ để vươn tới những giá trị tuyệt đích của chính mình. Sóng không cam chịu sống với một đời sống chật hẹp, tù túng nên nó đã làm cuộc hành trình tìm ra biển khơi bao la để thỏa sức vẫy vùng. Tình yêu của Xuân Quỳnh cũng vậy, tình yêu của người con gái cũng không thể mãi đứng yên trong một tình yêu nhỏ hẹp, tầm thường mà phải vươn lên trên tất cả mọi sự nhỏ hẹp ấy để được sống với những tình yêu cao cả, rộng lớn và bao dung. Đây là một quan niệm về tình yêu với tư tưởng tiến bộ và mạnh mẽ của người phụ nữ thời hiện đại. Với quan niệm tình yêu cổ hủ của ngày xưa “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó” để rồi biết bao cô gái đã phải cất lên lời than van ai oán:

“Thân em như giếng giữa đàng

Người khôn rửa mặt người phàm rửa chân

Hay:

Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”

Từ đó ta mới thấy được hết cái mới mẻ trong quan niệm về tình yêu của nhà thơXuân Quỳnh: Người con gái chủ động tìm đến với tình yêu để được sống với cuộc sống của chính mình.

Tình yêu mãi mãi là niềm khát vọng của tuổi trẻ, nó làm bồi hồi, xao xuyến rung động trái tim của lứa đôi, của người con trai con gái, của em và anh.

“Ôi con sóng ngày xưa
…….
Bồi hồi trong ngực trẻ”

 

Từ “Ôi!” cảm thán nghe như tiếng lòng thốt lên từ nỗi thổn thức của trái tim đang yêu. Nghệ thuật đối lập “ngày xưa” – “ngày sau” càng làm tôn thêm cái nét đáng yêu của sóng. Sóng là thế và muôn đời sau vẫn thế vẫn dữ dội, ồn ào vẫn dịu êm, lặng lẽ như tình yêu tuổi trẻ có bao giờ chịu đứng yên. Bởi tình yêu tuổi trẻ luôn nồng nhiệt, luôn khát khao và mơ ước. Nó làm ta bồi hồi và nhung nhớ bởi:

“Làm sao sống được mà không yêu

Không nhớ không thương một kẻ nào”

Hay:

“Bắt chim bướm thả vào vườn tình ái”

(Xuân Diệu).

 Tình yêu làm điên đảo tuổi trẻ với những nhớ nhung, những giận hờn, những cồn cào da diết như lời thơ mà Xuân Quỳnh đã từng viết:

“Những ngày không gặp nhau

Lòng thuyền đau rạn vỡ

Những ngày không gặp nhau

Biển bạc đầu mong nhớ”.

Có yêu nhau mới thấy được nỗi cồn cào của vị nhớ, của mùi ái ân, mới thấy được thế nào là “bồi hồi ngực trẻ”.

Tình yêu là sóng, là gió. Và qua sóng, gió ấy, Xuân Quỳnh đã nói lên cái nhu cầu tự nhận thức, tự phân tích, lí giải một cách thật dễ thương, nhưng lại không thể cắt nghĩa nổi của tình yêu. Tình yêu cũng giống như sóng biển, gió trời vậy thôi, nó tự nhiên, hồn nhiên như thiên nhiên nhưng cũng khó hiểu và nhiều bất ngờ như thiên nhiên :

“Trước muôn trùng sóng bể
……
Khi nào ta yêu nhau”

 

Những tâm hồn bí mật ấy luôn khao khát khám phá nhưng lại không thể lý giải nổi tình yêu. Bởi tình yêu là bài toán mà chưa có lời giải đáp, tình yêu như một bài thơ chưa có hồi kết. Vì thế mà tình yêu luôn đẹp, luôn mới và hấp dẫn. Có lẽ cũng chính vì thế mà thi sĩ đã lắc đầu: “Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau”

Tình yêu luôn gắn liền với nỗi nhớ –đó là một trong những gam màu chủ đạo của tình yêu. Đã biết bao kẻ nhớ người mình yêu mà đảo điên:

“Trời còn có bữa sao quên mọc

Anh chẳng đêm nào chẳng nhớ em”
(Xuân Diệu)

Trong ca dao:

“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi

Như đứng đống lửa như ngồi đống than”

 

Còn với Xuân Quỳnh thì:

“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Những con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”

 

Cùng hòa vào những con sóng: sóng thơ, sóng lòng, ta tìm về cõi sâu kín trong tâm hồn của thi sĩ và cũng là của muôn kiếp “má hồng”. Bài thơ “Sóng” ra đời khi những con sóng lòng đang dâng lên dữ dội, những con sóng với đầy nỗi nhớ thương, thao thức của một tâm hồn đang yêu. Cả bài thơ là những đợt sóng nối tiếp nhau vỗ vào tâm hồn của người đọc. Sóng và nhân vật em hòa quyện, đan xen vào nhau để thì thầm những nỗi niềm, những tâm tư. Đây là một khổ thơ vô cùng đặc biệt bởi trong bài thơ chỉ duy nhất nó có sáu câu. Sáu câu thơ ấy trải dài như nỗi nhớ thao thức và nỗi niềm băn khoăn của tâm hồn thi sĩ trong đêm.

 

“Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước“

 

Lại một lần nữa nghệ thuật đối lập, tương phản được sử dụng: “dưới lòng sâu – trên mặt nước” như tạo lên sự điệp trùng của những con sóng với nhiều dạng thức khác nhau. Có con sóng gầm gào trên mặt đại dương rộng lớn nhưng cũng có con sóng cuộn trào trong lòng biển cả sâu thẳm. Con sóng ngầm ấy còn mãnh liệt hơn cả con sóng trên mặt nước. Cả hai kết hợp với nhau đã làm lên sự đa dạng của sóng biển. Sóng là em và em là sóng. Cũng như sóng kia, tâm hồn em cũng có vô vàn những điều phức tạp khó hiểu. Lúc thì lặng lẽ, êm đềm khi lại nồng nàn dữ dội, nhưng dù thế nào đi nữa, em sẽ vẫn mãi là em, vẫn mãi ôm trong lòng một nỗi nhớ thương không dứt. Cũng như sóng kia thôi, dù có dịu êm hay dữ dội thì:

 

“Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được“

 

Xuân Quỳnh đã vô cùng tinh tế khi mượn một hình tượng rất động là con sóng để diễn tả nỗi niềm của người con gái khi yêu. Sóng thì muôn đời vẫn thế, có bao giờ nó thôi vỗ sóng, có khi nào không cồn cào, có khi nào thôi ngừng hành trình để đến với bờ dù muôn vàn cách trở. Sóng sẽ chẳng còn là sóng nếu tĩnh yên và lặng lẽ. Vì vậy mà sóng đã được tác giả diễn tả bằng một từ ngữ vô cùng sáng tạo “không ngủ được”. Sóng là vậy, dù là lặng yên dưới lòng biển hay dữ dội trên mặt đại dương thì ngàn đời nó vẫn luôn khát khao tìm về với bến bờ tĩnh tại. Chưa đến được tới bờ thì nhớ thương, thì thao thức một nỗi niềm. Vì nỗi nhớ bờ: “bởi hôn mãi ngàn năm không thỏa/ Bởi yêu bờ lắm lắm em ơi”. Nên con sóng đã không quản ngại hành trình vượt qua không gian bao la và thời gian xa thẳm. Nó đã bất chấp cả thời gian “ngày đêm không ngủ được” để quyết tâm hướng vào với bờ cho thỏa nỗi niềm mong nhớ.

Và nếu con sóng nhớ bờ thì em nhớ anh. Đó cũng chính là quy luật tình yêu.

 

“Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức”

 

Xuân Quỳnh dùng chữ “lòng” một cách rất tinh tế. Lòng là nơi sâu kín nhất của tâm hồn mỗi con người. Nơi chất chứa những bí mật sâu thẳm của tình yêu và nỗi nhớ. Khi Xuân Quỳnh nói “lòng em nhớ” nghĩa là bà đã phơi bày tất cả tim gan của mình để dốc hết yêu thương mà gửi về cho người mình yêu. Nỗi nhớ không chỉ có mặt trong thời gian mà còn được gắn với tiềm thức. Vị ngọt ngào mê đắm của tình yêu được lan tỏa trong cách nói đầy nghịch lý “cả trong mơ còn thức”.

Câu thơ “cả trong mơ còn thức” như lóe lên điểm sáng của nghệ thuật. Nó đã làm đảo lộn nhịp sống bởi “tình yêu luôn làm cho con người khó thức ngủ theo giấc giờ điều độ”. Nỗi nhớ không chỉ làm cho lòng em “bổi hổi bồi hồi, như đứng đống lửa như ngồi trong than” mà nó còn làm cho em thao thức, nhớ nhung ngay cả trong giấc ngủ. Có thể nói, với câu thơ ấy, nhà thơ Xuân Quỳnh đã có thể được coi là thi sĩ tài năng bật nhất của thơ ca hiện đại Việt Nam.

Sóng và em như đan quyện vào nhau. Em lặng đi để sóng dâng trào lên. Nhưng sóng cũng là em, sóng trào lên mang theo muôn lớp tâm tình của em:

 

“Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam”

 

Thế giới của Anh và Em không có giới hạn về chiều dài Bắc – Nam, cũng không khoanh vùng địa bàn mà nơi nào cũng hiển hiện nỗi nhớ của tình yêu vĩnh viễn. Xuân Quỳnh đã tiếp nhận cái nỗi nhớ nhung ấy bằng tất cả sự nhạy cảm của lứa tuổi đôi mươi và khẳng định cho cái tôi của một con người luôn vững tin vào tình yêu. Từ xưa đến nay người ta vẫn thường nói là “Xuôi Nam, ngược Bắc” nhưng giờ đây Xuân Quỳnh lại nói “Xuôi Bắc, ngược Nam”, đây là cách nói ngược. Phải chăng tình yêu đã làm cho con người ta bị đảo lộn phương hướng? Nhưng luôn có một phương mà em không thể nào lẫn lộn, không thể nào nguôi nhớ đó chính là phương anh:

“Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh một phương”

 

Xuân Quỳnh đã buộc chặt bao “sợi nhớ, sợi thương” về phương anh:

 

“Chỉ riêng điều được sống cùng anh
Niềm mơ ước trong em là lớn nhất
Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào tim đập chẳng vì anh”

 

Thế mới biết tình yêu của bà nồng nàn, mãnh liệt đến dường nào. Hướng về anh thì có thể thay đổi, nhưng với lời khẳng định “một phương” thì nơi em hướng về là bất di bất dịch. Anh đã là “hệ quy chiếu” của cuộc đời em. Từ đó nhà thơ đã nói đến nỗi nhớ bất chấp vạn vật, bất chấp mọi khoảng cách, tình yêu chính là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn không có giới hạn. Cảm thông cho cuộc đời của Xuân Quỳnh, ta lại càng hiểu thêm tình cảm của bà:

 

“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt, đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”

 

Nếu như những khổ thơ trước tác giả đã nói về niềm vui sướng dào dạt, những nỗi nhớ nhung giận hờn thì đoạn thơ này là sự thể hiện những băn khoăn, lo lắng.

 

“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào cũng tới bờ
Dù muôn vời cách trở”

 

Ba từ “Ở ngoài kia” như cánh tay của Xuân Quỳnh mềm mại đang hướng tay về khơi xa, nơi mà trăm ngàn con sóng ngày đêm không biết mỏi đang mạnh mẽ vượt qua giới hạn không gian thăm thẳm muôn vàn cách trở để hướng vào bờ ôm ấp nỗi yêu thương. Cũng như “em” muốn được ở gần bên anh, được hòa nhịp vào tình yêu với anh. Tình yêu của người con gái ấy thật mãnh liệt, nồng nàn. Sóng xa vời cách trở vẫn tìm về được tới bờ như tìm về cội nguồn yêu thương, cũng giống như anh và em sẽ vượt qua mọi khó khăn để đến với nhau, để sống trong một hạnh phúc trọn vẹn của lứa đôi.

“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”

 

Qua khổ thơ trên, Xuân Quỳnh đã phần nào cho người đọc nhận thức rõ về những dự cảm và nỗi băn khoăn của bà. Những từ “tuy dài thế”, “vẫn đi qua”, “ dẫu rộng” như chứa đựng ở trong nó ít nhiều những nỗi âu lo. Tuy thế nhưng nhà thơ vẫn luôn tin tưởng, tin tưởng ở tình yêu chân thành của mình sẽ vượt qua hết tất cả như áng mây kia, như năm tháng kia. Có thể nói Xuân Quỳnh có một tình yêu thương tha thiết, mãnh liệt nhưng cũng rất tỉnh táo nhận thức dự cảm về những trắc trở, thử thách trong tình yêu; đồng thời cũng tin tưởng vào sức mạnh của tình yêu sẽ giúp người con gái vượt qua mọi thử thách để đến với bến bờ hạnh phúc. Cho nên, sóng sẽ đến bờ, năm tháng sẽ đi qua và những đám mây nhỏ bé sẽ vượt qua biển rộng để bay về xa. Tác giả đã vô vùng khéo léo khi đưa ra một loạt hình ảnh ẩn dụ và bố trí thành một hệ thống tương phản, đối lập để từ đó nói lên dự cảm tỉnh táo, đúng đắn và niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của tình yêu.

Yêu thương mãnh liệt nhưng đầy cao thượng, vị tha. Nhân vật trữ tình luôn khao khát hòa mình vào tình yêu bao la, rộng lớn – để sống hết mình trong tình yêu, để tình yêu riêng được hoá thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở:

“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”

 

Cuộc đời là biển lớn của tình yêu, kết tinh vị mặn ân tình, được tạo lên và hòa lẫn cùng trăm con sóng nhỏ. Trong quan niệm của nhà thơ Xuân Quỳnh, số phận của cá nhân không thể tách khỏi cộng đồng. Sóng không phải là biểu tượng của một cái tôi đầy ngạo nghễ và cô đơn như thơ lãng mạn. Khát vọng lớn nhưng trong cách nói của nhà thơ lại rất khiêm nhường : trăm con sóng nhỏ như là một sự tổng hòa những vẻ đẹp khác nhau để tạo ra biển lớn. Nhà thơ đã thể hiện một niềm khát vọng mãnh liệt muốn làm trăm con sóng nhỏ để hòa mình vào đại dương bao la, hòa mình vào biển lớn tình yêu.  Trong thơ của Tố Hữ có nói “Người yêu người, sống để yêu nhau”. Phải chăng đó cũng chính là khát vọng muốn bất tử hóa tình yêu của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh? Vâng! Đó không chỉ là tinh thần của con người trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ mà còn là âm vang của một tấm lòng luôn tha thiết với sự sống, với tình yêu.

Xuân Quỳnh đã viết bài thơ này vào những năm 1967, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân miền Nam vào giai đoạn ác liệt, khi thanh niên trai gái đang ào ào ra trận “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, khi sân ga, bến nước, gốc đa, sân đình diễn ra những cuộc chia ly màu đỏ. Vì vậy có đặt bài thơ vào trong hoàn cảnh ấy ta mới càng thấy rõ được nỗi khát khao của người con gái trong tình yêu.

Tóm lại, bài thơ Sóng là một bài thơ giàu giá trị nội dung và nghệ thuật. Thành công của bài thơ là nhờ vào những thủ pháp nghệ thuật nhân hóa, so sánh ,ẩn dụ, đối lập nhất là thể thơ ngũ ngôn đầy nhịp điệu. Nhịp điệu của sóng chính là nhịp điệu của tâm hồn. Tất cả đã làm hiện lên một vẻ đẹp rất Xuân Quỳnh, giàu trắc ẩn suy tư và niềm khát vọng trong tình yêu. Đọc xong bài thơ “Sóng” ta càng thấy ngưỡng mộ phụ nữ Việt Nam hơn, những con người luôn thuỷ chung, son sắt, luôn sống hết mình vì một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một “nữ hoàng thi ca trong tình yêu”, bà đã làm phong phú hơn cho nền thơ ca nước nhà.

                                                                                                (Nguồn:https://hoctot.net.vn/phan-tich-bai-tho-song-xuan-quynh)

---

---

---

---

---

---